I zanzavrìn d’l’amiŝa Mariŝa bei marud: una màna

Spetèvi me la màna la telefunàda da l’amiŝa Mariŝa dal San March, la dona ’d Vèchièti, parchè la m’èva anticipàd ca in dal so curtìl cul bèl portògh, na volta cui taulìn d’la Lucànda, due i giughèvun ai cart e prim’amò le infinìde partìde di buc’, la ma disèva ca l’albaréla l’èra cargàca ’d žanžavrìn squàsi invèrnighént c’agh manchèva un žìch a madürà. Quaidün j a ciàma giügiule, cun la ü francésa, n’altr’amò žižule.

Ho prufitàd pr’andà a truàla e insì nal stés témp, parlà di tanti cèrgh ca i cùrun in cal témp chì d’l’an intant ca la natüra l’arpòŝa. L’anàda in campagna, tame sa dis, l’è f’nìda e i fitàgul i èn adrè a fà i cünt dopu ves pasàd a la sò ’Suciasiòn da Bütéra al funsiunàri.

Un pas indré a prupòsit di cèrgh cudugnìn (diŝarò ca quèi d’una volta j èrun prufümàd, i sevun ad bon) ura j a disém cun la parlàda dal dì d’incö e suratüt i a scrivém: töi via cèrti particular, püsè, facìl da lég’: esempi : “un pùm al dì, al tégn luntàn al dutùr da chì!”.

Al temp l’è cambiàd. Ad culp è gnud žù un fréd pìu. I früt dèti da bòsco, i st’an j han fai poca prudüsiòn. Scars i muròn, gnènt lampòn ne ribès négor, mén che méno i mirtìli. Marŝìd sü la pianta al cutògn. Gulusità (vün di mutìu – dasmenteghémos miga mai - dal num dal mè paesòn d’la bàsa cudugnésa al da chì dal Pò).

Ah, cari nüm, la früta e la verdüra d’l’urtìn. Em fai quàtor cünt in cà, pü o meno j en quèi dal süper, at gh’è da süefàt al güst, ma quand ad dèrvi al bursìn e t’è sistemad al stumeghìn (disèva la žia d’la mè dona, Arnestìna), at s’è miga dagh una risposta.

Disèvi dal žanžavrìn, una med’žìna senŝa ricèta. Saltimbànch senŝa circo. Varöle ca i làsun miga ’l segn d’la vacinasiòn.

Cundivìdi quant scrìt in vün di sò lìbor al scritur Césor Marchi: “La cüŝìna di puvrìn l’è la püsè siùra ’d güst genüin cun la giunta d’la fantaŝia”.

Da un qual an i èn adré a scuprì früt antìch. Vün ad quésti apunto al žanžavrìn. Apéna l’ho vist al San March m’è gniüd la vöia da catàl e sübot paciutàl.

Dal žanžavrìn pochi cudugnìn e cudugnés i na sàn: ’na bèla ulìva che déntor la gh’à ’na buna pulpa dulsa verdìn pisèlo.

La tradisiòn, prima d’l’a vultada di merendìn, c’at trövi in tüt’ì süpèr a nüm na gnèva prumès al bròd ad giügiule, naturalmént i èrun altor témp. Scòla, giögh in curtil e a l’uratòri, pö a cà, bei südàd prunt, magari cun la patuna, cot ai furn da Scaglion, o töi da Munticèli, cul furnìd carèt in piàsa morta.

As pudarés andà inanŝ amò, ma la buca, suratüt la gula la g’ha b’sogn da tastà quant in d’la taŝìna sül tàgul d’la cüŝìna fa bèla mustra, cul graŝie a l’amiŝa Mariŝa ca tütì’i ani as ricorda. Par via d’la pensiòn al ma cunsént miga da fa tastà tame ’na volta a le culéghe, Daniéla e Giuŝì cun Pierìna e altr’amò ca i cundivìdun la gioia da vés “puvrìn”!

VUCABULARIÈT / DIZIONARIETTO

Piasa morta = piazza Cairoli a Codogno

Varöle = cicatrice delle vaccinazioni

Zanzavrìn = giuggiole

Paciutà = mangiare avidamente

Fréd pìu = freddo gelido

Muròn = more (gelsi)

Tastà = assaggiare

Màna = manna.