La ricèta d’la tùrta de Cašàl séns’öu

Sém in agùst, a Caŝàl gh’è la sàgra de San Burtulamé, famùŝa in tüt el mund. St’an la se festégiarà dumìnica 27 agùst.
Vla cünti insì, culuràda tüta de russ, cun ‘na me puéŝìa.

R U S S

Agùst San Burtulamé,
dì de sàgra al me paìŝ.
Àfa, sul ch’enciuchìs,
càmpi fiuràdi da mìla papàveri
ni òrti cucümeri tàme balòn
e grapéi de tumàteŝi carnùŝi.
In Césa paraménti vernighénti
e füm de candìl,
la bànda la màrcia in divìŝa cremìŝi,
sü la baléra
vàlser e tànghi fughénti,
süi brasch lugànogh rustìde
se stàpa butìglie de vin.
I gìrun le giùstre
süi cavalìn facìne strafuménte
e fiuléte cul rusét.
El sul el càla nel fögh,
l’è sìra,
d’impruìŝa un sgriŝulòn:
cascàde de fiùri brilénti
i spàcun el ciél
oh……tempésta de stèl
fin a la trunàda finàl.
Fèsta
Alegrìa
Fracàs
RUSS.

Sarè i òci, ve par no da véd cél e tèra ch’i se bràsun rùssi e ridénti? Apéna a Caŝàl sücéd chi miràculi chi.
L’è gnamò finìda, ùltra ai culùri, riempìm le cuntràde cun l’udurìn de mìla tùrte spetaculùŝe, bèle e bùne, fài cun ‘na ricèta de mìla ani fa.
Se sà che Caŝàl l’è in méŝ al mund e che i caŝalìn i’èn méŝi màti. I’èn ’ndài a pescà la lüna nel Brembiöl, i’àn mis la védua in piàsa e a San Burtulamé i fan la tùrta séns’öu.
Ve scrìvi la ricèta, insì se vurì, pudì fàla ànca viàltri. Me racumàndi: metégh no gnànca un ӧöu, se no l’è no “la tùrta de Caŝàl “ , ma ….‘n’àltra ròba, no insì speciàl.

RICÈTA D’LA TÙRTA DE CAŜĂL (SÉNS’ ÖU)

Vurì pruàla? / Impastè, cun òli d’gùmod, / méŝ chìlo de farìna / dü èti e méŝ abundànti de bütér murbidìd ( no deŝlenguàd) /un èto e vinticìnch de sücor. /
Per el pién fè tustà d’la früta / (pùmi, pìri, pèrsogh, brügn) / sügàda cun amaréti ŝbriŝulàdi / o ànca pudì riempìla de rumàndul tridàti e maŝaràdi cul ’chèrmes. /
Cun metà d’la pàsta / quatè el fund d’na téia vùnta d’ butér e spulvràda d’pan gratàd./
Fè di bisulòti per el bord / sparpaiè el pién e, sùra, ricamèla tàme v’piàŝ / (cìrculi d’bicér, stèle, grapéi d’üga). /
Fèla cöŝ nel furn a centnuànta gràdi / per quarantacìnch minüti e... / sentarì che udurìn / in ca’ e per tüta la cuntràda! /
Ve sperlecarì i barbìŝi / quand la tastarì!/
Pròpi perché l’è séns’ӧöu la se cunsèrva bén ànche per quàlche dì, supratüt quèla de rumàndul. Me màma la fèva a San Burtulamé, la quatèva cun un mantìn e la mangèvom la dumìnica dòpu a la sàgra di Capucìn.
Adès ve ŝvéli el segrét d’le dòne de Casàl per fàla diventà insì bùna (ma diŝèl a nisün): “òli d’gùmod per impastà e pö mìla carése a la pasta ch’la gh’à da diventà tàme ‘na bàla mòrbida, tévda, lüstra, bèla da vèd e bùna da mangià ànca da crüda”.
La turta de Casàl l’è la pusè bùna del mund perchè la gh’à biŝògn de fòrsa e de garb; se le ròbe i èn fai cun amùr i végnun bén, se i èn fai per dispréŝi i èn brüte e gràme.

DIZIONARIETTO

Bisulòti: rotolini

Chermes: liquore Alchermes

Enciuchìs: ubriaca

Dispréŝi: senza amore

Fughénti: infuocati

Grapéi: grappoli

Lugànogh: salamelle

Mantìn: tovagliolo

Mariŝàna: afa caratteristica dell’ora meridiana (pomeridiana) d’estate

Maŝaràdi: impregnati

Òli d’ gumòd: olio di gomito, energia

Öu: uovo

Rumàndul: mandorle

Sgriŝulòn: brivido

Sperlecàs i barbìŝi: leccarsi i baffi

Strafuménte: accaldate e sudate

Trunàda: tuono

Tumàtéŝi: pomodori

Vernighénti: vermigli