Riva al temp di pum cudògn e pum granìn

Dü bèi regài da ca stagiòn chì. Le noste none e le sò mame prima, j a metèvun in di casét di cumò, tra la biancheria, al pum cudògn al prüfümèva ad bon.
Da c’l’altra banda, al pum granìn, sgranàd e netàd, l’èra bon, ma l’è bon amò anca incö, par fa licur e bevànde frésche. Tüti e dü , chi früt chì nustràn, i a inserìsun in quéi ca i sarésun i prudùt bon par la nosta salüt.
Miga par es dal savèla, da nüm in d’la bàsa cudugnìna, fèvum - e i mè fiöi j a fan amò anca ura - le marmelàde cun varie ricète, sensa fas ciamà tame i cögh dal dì’, d’incö “scièf” cun poche o tante stèle, ca i dròvun al pum cudògn, tame tanti sécui fa i fèvun i rumàn, par i vari tipi ad càrn.
Giri pàgina, cun la puetèsa rumana (Ippolita Pizzi) ca par dì “done ansiàne” l’ha scrìt in una sò rima : “facìn de pom cudògn”.

Disarò anca, par cambià discurs, ma par stà sempor in di chi binàri chì, a prupòsit dal cutògn, ca plàd e tajàd a fète as pöd mangiàl cot e crüd. L’è àspor ma cun un brisìn ad sücor tüt as rimédia.
Disèvi prima d’la nosta salüt, infàti chi la sa lunga su c’l’argumént chì, na dis ca l’è un bon rimédi cuntra la chegarola e ’na volta al culéra (malatia questa ca la par sparida, magari miga dal tüt, ma pare cal fàsa pü tant pagüra).Par cunservà a lung al cutògn as deu mètol in di vas ad védor cun le sò foje. Ho mai pruàd. Ma l’è miga tüt chì al discurs dal cutògn. As fa anca un bon licùr ca i cremunés, cun la sò cantilenàda parlada la ciamùm “sbürlòon” e i piasentìn al “sbürlòn” (tame al cunusém nüm e al fèm anca).Bevüd dopu mangiàd al dà ’l via a una buna digestiòn. Ho truàd tante e diverse ricète sia par tüt al discur, ca som in di pastìs a sugerìnu vüna.Pas inàns’ par dì dal pum granìn, tant bèl da véd e anca da güstà.Pare - dis l’espèrt - ca ’l g’avarés le stése pruprietà dal cutògn. Chi prò al cunsili l’è quel da druà par la taula, quél püsè duls’pr’evità ’na legèra infiamasiòn al stùmogh ca cumunque al farés ben e anca pr’al fìdogh e ’l rinfrescarés i pulmòn.Anca par al pum granìn jèn tante le ricète, ma quèla ca üsém in cà mia l’è risèrvada a la bevanda, facil da preparà: ’na volta sgranàd e scartàd i granìn fai sugà al sul pr’un para ’d dì sü ’n stràs ad cüsìna in modo da fà cuncentrà la part sücherìna e le sò sustanse, mis in un vas ad védor tapàd ben, ciuè ermètich, quarciàd cun alcùl, fai ripusà par almen una smàna al scùri e agità ’l vas una volta al dì.Trascurs cal temp chì, preparà ’l sciròp fai buì in una pignata d’aciàio cun fögh lentìsim, pr’un chìlo, indrén 250 gràm ad sücor e més’ lìtor d’aqua bisugna prò ca ’l tüt al g’abia miga da caramélà.Una volta smursàd al fögh métogh indrén una stéca ’d canéla, opür ’na scòrsa ’d purtügàl o ’d limòn; secund i güst! Mesedà ben. Filtrà , inbutilià e spetà almén tre smàne prima da bèvol.Un spetàcul par la gula e la salüt. Ciau nè! In atésa da pudè tastàl amò ’na volta! A riciau nè!

DIZIONARIETTO

Pum granìn = melograno
pum cutogn = melo cotogno
purtügal = arancio
cögh = cuochi
brisìn = briciolino, un pochino
smursà = spegnere
fidògh = fegato
cumò = comò
savèla = sapientone
chegarola = diarrea
quarciàd = coperto
smàna = settimana