Santu l’urtulàn invéntur dal chilometor žero: che nostalgia quel carro di verdure

Tame l’èra siura la galerìa di pèrsunag’ ad Cudògn e d’la bàŝa, in di temp’indré; almèn stanta e utant’àni fa. Quanta gnagnéra né nustalgìa!

Incö i man sügerìd da ricurdà Santu l’urtulàn , quél ca pudarésum ritègn l’invéntur dal chilometor žero. Furmula tantu sbandieràda me sa füdés una nuità di temp mudèrn. Santu al gh’èva ’na bèla aviàda urtàia apéna dopu la circunvalaŝiòn pr’andà tra San Fiuràn e Artégn, scusa dai capanòn ad Tarénŝi, quèl dal materiàl pri magüt!

Agh dèvun una man, e che man, la sò dona e Carlèto, ca ’s pensèva fudès sò fiöl, invece al Prìa, inŝì al sò cugnùm, l’èra al garžòn, una vita cun Santù e la sò famìlia. Al sò giùin tame as dìsèva e as dìs. Adritüra gh’èra chi bunariamént la ciamèva l’àsnìn ad Santu, parchè sa metèva suta le stanghe dal lungh carét a du röde, indue , tame un furnìd negòsi, al mustrèva tüta ’l bèl e bòn prudut dla tèra.

Par savènu ad pü am son rivòlt a la cügnàda ’d Carleto o Carlìn, l’amiŝa Cecilia, ca incö le sò fiole e chi gh’ha familiarità la ciamùn Ceci. La dona ad sò fradèl Mario, gran caratèrista sül palch, lé, cun la sò nustràna, bèla parlada dialetàl breŝàna, c’la ricevèva tanti batimàn in dle cumédie comiche a l’uratòri. Diŝarèm anca sübot ca la mèrce la gnèva catata e netada ben par ben, la matìna bunura in d’l’urtàia.

Eco chì al discurs dal chilòmetor žéro. Una volta ben presentàda e pustàda, cumincèva ’l gìr dla vendita: dal vial d’la stasiòn, l’ingrés in cità da via Garibaldi, un toch ad via Ruma, salüdà Sanarica c’al gh’èva al sò bèl furnitìsim cartìn ad furmài, indispàrt a la cesa ’d Santa Maria e ’l fèva la rinumàda spadüra, invidiàda da tuti, pö a destra par via Verdi, ed infìn žù dal valòn ad Casunìn e sustà in piàŝa morta.

Intant ca Santu e la sò dona is fèrmèvun in dì sit indue gh’èra žamò la gent prunta a tö la mèrce, a fa pruéd, e senŝa sunà la trumbéta, e nemén senŝa dumandà al préŝi, in més a le caŝéte par càŝa, una bèla vècia scatula ad làta. Carlèto ca l’èra miga un liròn, cul bigòn l’andèva spòtich a cà di cliént a tö la lista d’la spésa , par pö turnà e cunsegnà la spòrta. Al cünt l’èra scrìt cul làpis sü un bucunìn ad carta ricüperada. «Santu – tame na disèva al mai dasmentegàd Santin Bartulét – l’ha sempor rapresentàd la primavéra e la buna stagiòn, cun la sò bèla fàcia tunda dal culurìd serén e ’l surìŝ c’al sa cumpagnèva cun la früta e verdura frésca. Ogni dì: scusalìna bianca, néta e capèl ad paia in tésta; al panama». ’Na volta fai al sò gir , vendüd tüt quant gh’èra stai sul carét , al trio al turnèva a l’urtaia par dasputià i mastè d’oblìgh e fa nét e preparà pr’al dì dopu.

Unich divèrsìu vèrs sìra sül tardi dubas, a la Barblina, l’usteria d’la siura Carlòta, a l’ingrés dal riòn San Roch a fa ’na partidina a scùa d’as cui sòlit amìŝ. Ad quésti na ricòrdun i fradéi Prìa e ’l ragiunìèr Muschéti segretàri dla spurtìva, ciuè al Cudògn calcio. Incö la verdüra e la früta la rìva da chìsà due – sarém insì al discurs cun quel ca n’èva scrit al bon Santìn a ricurdà Santu l’urtulan – che diferénŝa, né , miga ’pena par i scartoŝ o i sachét ad plastica, ma par quél ca gh’èra e gh’è indrén

Ciau né. A la pròsima !

DIZIONARIETTO

sporta = borsa (capiente) per la spesa

spòtich = disponibile

Barblìna = locali d’angolo tra le vie Dante, Carducci e Diaz, cosiddetta per l’ambiente assai “ gelido”. Inizialmente sede della Confraternita di San Rocco e della Trinità poi mascalcìa, quindi osteria; oggi chiusa in attesa di una soluzione

pruéd = provvedere (fare la spesa)

urtàja = ortaglia

dasputià =sbrigare

Artégn = Retegno frazione di Fombio: la metà a nord, divisa dall’attuale via Mazzini, faceva parte del territorio comunale di Codogno

liròn = pigrone

magüt = muratore tuttofare

panama = tipico cappello estivo di paglia

spadüra = raspatura , foglie di formaggio “raspato” con apposita “coltella” dalla lama sottile.

scartos = cartoccio

gngnéra = malinconia

dubas = pomeriggio tardo