«Sü pà!» e «Sü Pin» ma ’l tùnd l’è sübat pien IL VIDEO DEL RACCONTO

«L’ è pü tame una volta! Oà, è cambiàd tüt. I ustarii ièn vöidi, i negosi pian pian iàn tiràd šù la clèr, a la sira in piàsa ta pödi girà biùt. E anca al dišnà gh’è in gir gnanca un gat. In cà i mè neudìn i ma guàrdu gnàn! Ièn tacàdi a la televisiòn e al telefunìn. Ma a la Fera ga darò la bunamàn».

Giuàn al gh’a ‘rsòn: sèm in d’un òltar mund. E alùra, che roba gh’è püsè bel che cuntàsla sü cui stori d’una volta par dasmentegà mai da dùe sém gnüdi?

Quand sa truèvam al dubàs tardi da “Pan e Cafè”, al por Franco Paiòn, mi e Tino Mèša, se gh’èra anca Angelo “al gnègne” lü a g-n’èva sèmpar vüna növa da cüntà. Angelo l’è stai al mè padrìn a la Crešma. Gh’o in ment che al m’a regalàd un urlòĉ c’al parìva propi d’or! L’èra un “Baldor ancre ventun rubis” e mi la tignèvi da cunt mè la mana! Gh’èvi fin vargògna a métal sü, tant l’èra bèl.

Ben, “al gnegne” al g’a in ment ben benùne la fam d’una volta, patìda da fiulìn e da giuinutèl, una fam c’la ta rèsta adòs tüta la vita. Quand dopu la guèra pian pianìn s’è cuminciàd a stà un po’ püsè ben, cùl laurà sicür e in règula tüti i dì, alùra ogni ucašiòn l’èra bùna par fa una bèla mangiadìna, mei se a röda.

«In invern dòpu al laurà andèvam in di ustarii a mangià a mešdì. Una volta a la Cà di Fui, mè šiu Bànu l’a cumandàd un tùnd ad minèstra. Parchè, ala fin dla fera, sa mangèva sempar la minèstra, miga tame incö che i tašu mai cun la pastasüta!

Ben, sèram mi, mè šìu Banu e Pino al livraghìn. L’ost l’a purtàd tri piàti pièn ad minèstra cla fumèva! Ah, che gràsia, ho pensàd. Tal sé, èvam lauràd adrè a la strada tüta matìna e la brina l’èra gnamò gnanca andai via un brišinìn. Cume è ruàd al piat, al Bànu l’a mis šù la testa e l’a cuminciàd a mangià. Un bèl mumènt vedi c’al masèda la bùca… «Šìu, l’è ben bùna!», ga diši, e vedi che lü al süta mašdà cùl cüciàr in man. E ‘l ma fa: «Gh’o in bùca un rob, sacramencis, son bon no da mandàl šù!». Tüt d’un bot al met dü didi in bùca e al tira föra un strübiòn nègar. Sèt sl’èra? Un toch ad paièta dašmentegàda indrèn dla pignàta! Ma mè šiu l’a fai gnànca una piega: l’a trai in tèra al strübiòn e l’è ’ndai avanti a fa la süpa tame prima. Alùra mi ga do un’ugiàda a l’urlòĉ e ga fo: «L’è tardi, sü pà!». L’ost al sent e al ma guàrda, al cùr in cüšina e dopu un minüt al riva cùn un oltar bel piat pien c’al fümèva tame al treno d’Uspedalèt. In da cal mèntar, al Bànu al leva la testa dal so piat vöid, al guarda quel ad Livraga e ‘l rispùnd: «Va ben, sü Pìn!». E l’ost, via a spròn batüd in cüšìna. Dopu gnan meš minüt, tal lì c’al riva cun un oltar piat pien e gla met sùta al naš da mè šiu. E mi o pensàd: “Ooh nèèèh, adèss si c’la sa met ben!”. E me šiu: «Süpìn, süpà e šach! Un’oltra süpa da pucià».

Mi son s-ciupàd a rid e Angelo, vist che sèri a bot a scrìu su un föi ad carta quel c’al ma dišèva, al ma fa: «Ah, t’è la piašüda? Alùra ta cünti anca questa». E na ‘nvìa un’oltra. Una sira al Banu l’è rüàd a cà dal laurà che gh’èra šamò scüri, l’ha dervid l’üs e la so dona l’èra bèle in let. Al sa met in mànagh ad camìša e sensa pisà la lüš al va vèr i furnéi. “Vara, l’a lasàd sü i sigùl e ià fai brüšà meši. Oh ben, ma mi ià mangi istès!” La ‘nvìa a mangià e i denti i fèvu crich e crach, crich e crach... A la matina adrè al leva sü e intant che la so dona la prepàra al fögh al ga fa: «Ma ta pudèvi fai brüšà un po’ meno, can dal càn! I sigùll di iér sira i ma parìvu ciuchìn sechi!». E le: «Ma g-nèra miga ad sigùll sul fögh!». Alùra la ciàpa in man al padlòt e... la ved che gh’è amò indrèn quàtar gambètt negri mè un fuìn: ièru tüti panaròti!».

DIZIONARIETTO

Clèr: saracinesca

Cà di Fùi: Ca’ dei Folli, frazione di Brembio

Biùt: nudo

Dišnà: dopo pranzo

Bunamàn: mancia

Gnüdi: venuti

Šamò scüri: già buio

Dubàs: tardo pomeriggio verso sera

La ‘nvìa: comincia

A röda: a ruota, a scrocco

Ciuchìn sechi: castagne secche

Negri mè un fuìn: neri che più neri non si può

Un tùnd: un piatto

Paièta: paglietta di ferro per lucidare

Strübiòn négar: grosso strofinaccio nero

Süpa: zuppa

A spròn batüd: di corsa come a cavallo