Ciau Pino, amìŝ cudugnìn del dialèt!

Che tristésa scrìu el “cocodrillo” per Pino Pagani, el nost amìŝ cudugnìn del dialèt. Sèrom in quàtor, che scrìu su “Il Cittadino” una pàgina ògni quìndos dì, adès sém restàdi in tri: Pierluigi, senéŝ de Vòri, Matteo, el püssè giùn, ‘rivàd a Caŝàl da divèrsi àni e mi Maddalena (Madalnìn tàme me ciamèva Pino) caŝalìna sfegatàda da sémpor.

La nòsta cumpagnìa l’è nasüda nel dicémbor del dümìlavint, ànca se tüti ém sémpor parlàd e scrit in dialèt. Sém incuntràdi poch de persùna, ma sèrom sémpor in relasiòn cùi nòsti artìculi e è nasüd una bèla amicìsia. Sém una bànda de sunadù picinìna ma in armunìa, ànca perché suném in manéra divèrsa.
L’ültìma vòlta sém truàdi a mangià a Surlésch el deŝnöu nuémbor, méno màle che gh’l’ém fài dòpu un po’ de rimàndi. È stài bèl sta inséma e ciciarà ugnün nel so dialèt, perché nel ludeŝàn i dialèti i èn tànti, un po’ divèrsi per ògni paìŝ.
L’ültim artìcul de Pino l’è stài püblicàd sul “Cittadino” èl séŝ dicémbor. Èl parlèva de “žanžavrìn squàŝi invernighént c’agh manchèva un žich a madürà “. Ò scrit i paròl tàme i à scrìti lüϋ perchè el caŝàlìn l’è un po’ divèrs dal cudugnìn.

A prupòŝit de Caŝàl-Cudògn tra mi e lüϋ se dèvom sémpor di scasòn perché Pino l’èra e l’è un cudugnìn ‘namuràd d’la so cità, mi son ‘namuràda d’la mia. Gh’è diŝèvi “Caŝàl l’è in méŝ al mund, Cudògn l’è in cantòn”. E lü: “I caŝalìn i èn ‘ndài a pescà la lüna nel Brembiöl perché i credèvun ch’l’èra la furmàgia”. E mi: “I cudugnìn i èn ‘ndài a scungiürà l’urlùch a puŝ al cimitéri”. Pino, per difénd l’unùr di cudugnìn l’à spiegàd tàme è nasüd la scumàgna “urlùch” (tonto) riferìda no a tüti i cudugnìn (ch’i èn fùrbi) ma a düϋpòri làdri da pulè ch’i èrun adré a divìdos el mìŝòr botino viŝìn al cimitéri.
Adès ‘me farò, Pino, sénsa el cudugnìn da das la bàia a vicénda?
Che tristésa! Le làgrime i èn no fìnte tàme quèle del coccodrillo, ma i végnun pròpi dal cör.Fò amò le condogliànse a Samuel e Alessandro, i so fiöi, düϋ òmi garbàdi, ch’ém cunusùd. Ciao, Pino, adès te sè viŝìn a la to dòna Tina.
Madalnìn, la caŝalìna

LA SIRA DL’IMACULADA

La sira dla Madona Imaculada,
Pino l’è vulad via
e par num quatar l’è stai tame una sasàda.
Aturn al taul apena tre sman prima
seram là tüti insema a ciciarà.
Pino al gh’èva un bel apetit
cun batüd e tanti stori ben cundìd.
Un an fa a taula al gh’èra no
ma sem andai a cà sua e m’la dašmantèghi no.
A cuntà da quest e da quel
l’ort, una stansa ad libri e i quadri
tame fèva una volta i nosti padri.
L’era un umetu ch’èvi fai che cunùs ma la sentivi in sintunìa,
un om d’una volta tame i cent’ani da me šia.
Che piašè parlà cun lu! Che arsüst cul so dialèt!
Pütost dirèt e vegg, ma presiuš, simpatich, perfèt!
Pö ho scupert la so pasiòn
l’era stai anca al balòn,
alura ad dü soci m’è piašüd dumandà,
che da Sena ian fai grand al so Cudogn mai da dasmentagà.
Gh’èvi in ment d’andà a trual
cui so stori saresi stai a caval!
Sental amò cun calma a cuntala sü
par tra insema al persunagg e scriu ad lü.
Giusta e medèga, ades so no cume farò
insì cürta la ma piaš no,
l’è stai una sciagüra ma lü l’è là:
ad sicür in dialet a parlà e schersà.
A la Madunìna dal funtanòn
una candìla e dü patèri par ingrasiàgh al Padròn
a guardà ben l’è poca roba
ma in dal nost cör al dispiašè un po’ al sa sfoga.
Pierluigi, seneš de Vori

PINO E... DANTE

Pino la cunusèvi poc e da poc; l’èvi ‘ncuntràd duma du volte. Per chél mutìu chi sarés inütil cuntà sü amò el mar de robe ch’l’èva fai: i èn asè chi da ch’la part da chì i g’han lauràd ensema, l’han cunusüd e frequentàd. Pruarò donca a imaginà che roba ghe sarà sucès ‘na volta rivàd da là, ‘due gnisün sa se ghe speta: al masim la spera.
L’è no ‘na roba növa, i gh’an bèle pruàd tanti cumè. So no cume mai, ma quand ho savüd ch’el nos Pino l’èra ‘ndai, m’è sübit vegnüd ‘n ment el quart cant d’la divina cumedia. Chél due Dante e Virgilio i trövu quator grandi pueti d’un temp (Omero, Lucano, Orazio e Ovidio) e Dante, che alura l’éra gnamò gnisun, disém, l’èra stai ciapàd en simpatia stés.
Da ch’ebber ragionato insieme alquanto,
volsersi a me con salutevol cenno,
e ’l mio maestro sorrise di tanto;
e più d’onore ancora assai mi fenno,
ch’e’ sì mi fecer de la loro schiera,
sì ch’io fui sesto tra cotanto senno.
Così andammo infino a la lumera,
parlando cose che ’l tacere è bello,
sì com’era ’l parlar colà dov’era.
Insì el scrivèva Dante, vün cul sò bèl caraterìn che’l sèva anca da vés brau, propri ‘me tüti quei bon. Per mi Pino l’èra stés: vün brau ch’el sèva da vesél e che ‘l mè metèva anca un pitìn en sugesiòn.
Rivàd a renta a chi seš là, me s’la imàgini digh nel nos dialèt: «Ciau fiöi, mi son Pino ad Cudogn». E chi seš là, vist che l’èra vün de lur: “e più d’onore ancora assai gli fenno, / ch’e’ sì lo fecer de la loro schiera,/ sì che Pino fu settimo tra cotanto senno”. Dante e Pino perdunèm, per piašè!
Matteo, el giuin